Als je niet oplet, werk je zonder dat je het doorhebt mee aan het verspreiden van nepnieuws.
In oktober start de wereldwijde voorbereiding van de bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’ (2023). Paus Franciscus opent het proces officieel op zondag 10 oktober met een eucharistieviering in de Sint-Pietersbasiliek in Rome. Het weekend daarop volgen bisdommen wereldwijd.
Een bisschoppensynode over een synodale Kerk dus, omdat synodaliteit, aldus paus Franciscus, een “essentiële dimensie” is van de Kerk. Synodaliteit is niet hetzelfde als democratie: de Kerk is immers een hiërarchisch opgebouwde gemeenschap. Het is daarom ook een synode van bisschoppen. En in de aanloop er naartoe worden de gelovigen gevraagd om hun inbreng.
Het is het streven van paus Franciscus om het spreken en handelen van de Heilige Geest ruim baan te geven in de Kerk. Maar hoe onderscheid je de wil van God in de veelheid van stemmen en soms ook de waan van de dag?
Daarom worden dit soort kerkvergaderingen, synodes geheten, grondig voorbereid. Wat wordt verstaan onder synodaliteit en hoe is dat in te passen in het leven en de missie van de Kerk? Daarover boog zich de Internationale Theologencommissie die haar bevindingen in 2018 publiceerde als eerste leidraad voor de komende synode (voor de Engelse tekst: Synodality in the life and mission of the Church).
“Het leven en de missie van de Kerk.”
Het woord ‘synode’ duikt al vroeg op in de traditie van de Kerk en betekent zoveel als ‘samen (de weg) gaan’. Het woord verwijst ook naar Jezus, die zichzelf “de weg” noemt (Johannes 14, 6). Christenen werden oorspronkelijk dan ook “aanhangers van de Weg” genoemd (Handelingen 9, 2).
Het woord synode werd ook wel als synoniem gebruikt voor de kerkelijke gemeenschap. Ook de heilige Johannes Chrysostomus (345-407) gebruikt de term “samen gaan” als synoniem voor de Kerk. Het is een gemeenschap die bijeenkomt om God te danken en te prijzen als een koor, een harmonische realiteit die alles bijeenhoudt omdat, door hun wederzijdse en geordende relaties, degenen die haar vormen één van geest zijn.
Vanaf de eerste eeuwen zou het woord ‘synode’ meer en meer worden gebruikt voor kerkelijke bijeenkomsten, op verschillende niveaus, om, door God verlicht en luisterend naar de Heilige Geest, antwoord te geven op leerstellige, liturgische, kerkrechtelijke en pastorale kwesties die zich van tijd tot tijd aandienen.
“De kern van de vernieuwing van het Tweede Vaticaans Concilie.”
Termen als ‘synodaliteit’ en ‘synodale Kerk’ zijn volgens de Internationale Theologencommissie nieuwe woorden die theologisch nog moeten worden verhelderd. “Hoewel de term en het begrip synodaliteit niet uitdrukkelijk voorkomen in de leer van het Tweede Vaticaans Concilie, kan men zeggen dat de kwestie van de synodaliteit de kern vormt van het werk van vernieuwing dat erdoor in gang is gezet”, zegt de Internationale Theologencommissie. Volgens de toptheologen is duidelijk dat het besef van synodaliteit vanaf dat moment aan het rijpen is.
Het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) sprak over de Kerk als het Volk van God en over de gelijkwaardigheid van alle gedoopten die een gezamenlijke missie hebben waarbinnen ieder zijn eigen charisma, roeping en dienstwerk heeft. In deze context is synodaliteit de manier waarop de Kerk leeft en werkt als gemeenschap waarvan de leden samen optrekken, samenkomen en actief deelnemen aan de opdracht van evangelisatie. De synodaliteit staat in het teken van de zending van de Kerk.
En dat wordt ingepast binnen de hiërarchische structuur van de Kerk, van lokale Kerken die samen de ene universele Kerk van Christus vormen onder leiding van het college van bisschoppen met de bisschop van Rome.
“Onder leiding van de Heilige Geest”
Aan alle bisschoppen is gevraagd de synode voor te bereiden en te onderzoeken wat er in de hun toevertrouwde bisdommen leeft. Daarover horen we binnenkort meer.
Het is duidelijk dat de biddende deelname van alle gelovigen van het allergrootste belang is. Sinds de 7e eeuw is het gebruik dat alle belangrijke kerkelijke bijeenkomsten worden geopend met een speciaal gebed tot de Heilige Geest. Het ‘Wij staan voor U, Heilige Geest’ (‘Adsumus Sancte Spiritus’) werd voor het eerst gebruikt bij de opening van het Concilie van Toledo in 633 en wordt toegeschreven aan de heilige Isidorus van Sevilla (570-336).
Ter voorbereiding op de synode van 2023 heeft het Vaticaan hiervan een vereenvoudigde versie samengesteld voor gebruik tijdens de liturgie of andere gelegenheden. Dit gebed wordt via de Nederlandse bisdommen als gebedskaart verspreid en is ook beschikbaar als download.
Gebed
Wij staan voor U, Heilige Geest,
terwijl wij bijeenkomen in uw naam.
U alleen hebben wij om ons te geleiden,
maak dat U thuis bent in ons hart;
leer ons de weg die wij moeten volgen
en hoe wij deze moeten gaan.
Wij zijn zwakke mensen en zondaars;
laat niet toe dat wij de wanorde bevorderen.
Laat onwetendheid ons niet op de verkeerde weg brengen,
noch partijdigheid ons handelen beïnvloeden.
Maak dat wij in U onze eenheid vinden,
opdat wij samen kunnen gaan naar het eeuwige leven
en ons niet verwijderen van de weg van de waarheid
en van wat juist is.
Dat alles vragen wij U,
die overal en in iedere tijd werkzaam bent,
in de gemeenschap van de Vader en de Zoon,
in de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Het woord ‘synode’ betekent zoveel als ‘samen (de weg) gaan’. Het verwijst ook naar Jezus, die zichzelf “de weg” noemt. (Foto: Ramon Mangold)
