Op vrijdag 2 maart bracht paus Franciscus een bezoek aan een huis in Rome, waar vrouwen wonen die een straf uitzitten.
In september vierde de ‘groene encycliek’ van paus Franciscus zijn tienjarig jubileum. In vijf afleveringen hebben we gekeken naar wat hij, zijn voorgangers én paus Leo XIV zeggen over duurzaamheid. In dit artikel maken we de balans op. Is er een constante in het spreken van de pausen? Drie dingen vallen op.
Al sinds 1971 spreken de pausen zich uit over de ecologische problematiek. Eerst sporadisch maar steeds uitgesprokener met als (voorlopig) hoogtepunt de encycliek Laudato si’ van paus Franciscus (2015). Hij is de eerste paus die een encycliek aan de milieuproblematiek wijdde.
Drie dingen vallen daarbij op, waar alle pausen sinds Paulus VI op wijzen. We moeten:
- de schepping beheren en respecteren
- ecologie niet isoleren van armoede en ongelijkheid
- de milieucrisis beschouwen als morele en spirituele crisis
1. Beheren en respecteren
God heeft de aarde aan de mens geschonken om deze te beheren. Dit betekent niet dat hij deze schaamteloos mag exploiteren. Paus Franciscus benadrukt dat alles met alles verbonden is. De mens heeft een unieke plaats in de schepping maar moet zich realiseren dat hij verbonden is met alle levende wezens met wie hij een familie vormt. We moeten Hij moet de eigenheid van andere levende wezens respecteren.
Paus Benedictus XVI legt een verband tussen onze inzet voor het milieu en de seksuele ethiek. Ook de mens bezit een natuur die we moeten respecteren. Op deze manier verbindt hij de ecologische ethiek en seksuele en medische ethiek met elkaar. De pausen verzetten zich steeds tegen een vergoddelijking van de natuur.
2. Ecologie, armoede, ongelijkheid
Het spreken over het milieu kadert binnen de sociale leer van de Kerk. Het onderwerp wordt steeds verbonden met vraagstukken rond armoede en ongelijkheid. Herhaaldelijk wijzen de pausen erop dat de arme landen het meest te lijden hebben van de milieucrisis. De pausen roepen op tot solidariteit met de arme landen.
Deze solidariteit geldt ook toekomstige generaties. De aarde is van God en haar vruchten zijn voor iedereen bestemd. De inzet voor het behoud van het milieu volgt voor de gelovigen voort uit het geloof. Herhaaldelijk roepen de pausen op tot een ander economisch systeem en hekelen ze de uitwassen van het kapitalisme.
3. Morele en spirituele crisis
De pausen zien de milieucrisis als een morele en spirituele crisis. Ze wijzen erop dat we voor de oplossing niet alles mogen verwachten van technologische ontwikkelingen. Paus Paulus VI wees reeds op het dubbele gezicht van de technologie. De technologie brengt veel goeds voort maar haar vruchten kunnen zich ook tegen de mens keren.
Het leergezag keert zich ook tegen de mogelijkheid van een oneindige economische groei waardoor alles opgelost zou kunnen worden. Het houdt een pleidooi voor een nieuwe levensstijl waarin soberheid, matigheid en opoffering centraal staan: een ecologische bekering.
Chuttersnap via Unsplash
Paus Johannes Paulus II schrijft expliciet over de schoonheid van de schepping. Misschien omdat het voor de andere pausen zo vanzelfsprekend is gaan zij daar niet zo op in. Het contact met de natuur heeft een positieve invloed op de mens, aldus deze paus, die een geoefende bergbeklimmer was. Tegelijkertijd zegt hij dat ook steden een eigen schoonheid bezitten. Bij het ontwerpen van steden is het belangrijk de natuur mee te nemen. Hoe we onze steden vormgeven heeft ook invloed op de menselijke omgang met de natuur. Hij is de enige paus die een expliciet pleidooi houdt voor een duurzame en ecologisch verantwoorde stedelijke ontwikkeling.
