2024 in beeld: het jaar van paus Franciscus (3)

03 juli Paus Franciscus had op 3 juli een ontmoeting met een groep migranten. Hoofdgasten waren twee jongeren: Ibrahim Lo uit Senegal en Ebrima Kuyateh uit Gambia. Beiden waren via Libië naar Europa gereisd en schreven boeken over hun ervaringen. Tijdens de ontmoeting werden verhalen over de helse ervaringen van de migranten afgewisseld met verhalen over hoop die ze wilden delen met de paus. Ook aanwezig waren medewerkers van diverse organisaties die hulp en zorg verlenen aan migranten. Paus Franciscus luisterde naar hun verhalen en “bedankte iedereen voor wat ze doen. Ook moedigde hij hen aan om door te gaan”, zo zei pater Mattia Ferrara erbij aanwezig was.

07 juli Paus Franciscus reisde op 7 juli naar de Noord-Italiaanse stad Triëst om de slotdag bij te wonen van de jaarlijkse Italiaanse Katholieke Sociale Week. In zijn toespraak over de crisis van de democratie, tot ruim 900 afgevaardigden van bisdommen en verenigingen uit heel Italië, riep de paus op tot een democratisch proces dat persoonlijke en gemeenschappelijke betrokkenheid vereist. Hij herinnerde eraan dat de eerste Italiaanse Katholieke Sociale Week in 1907 werd gehouden en dat latere edities het Italiaanse democratische proces na de Tweede Wereldoorlog hielpen te stimuleren.

Paus Franciscus gaf vervolgens een beeld van de crisis van de democratie als “een gewond hart”, waarin corruptie en sociale uitsluiting kunnen woekeren en macht zelfreferentieel wordt en niet langer in staat is om haar kiezers te dienen. “Het woord ‘democratie’ komt niet alleen overeen met de stem van het volk, maar vereist ook dat er voorwaarden worden geschapen voor iedereen om zichzelf uit te drukken en deel te nemen”, zei de paus. De paus riep christenen ook op om een vruchtbare dialoog tussen religie en maatschappij te bevorderen, terwijl de waardigheid van de persoon hoog wordt gehouden. De dag eindigde met een eucharistieviering, aan het eind daarvan riep paus Franciscus allen op hun toewijding aan het bidden en het werken voor wereldvrede te vernieuwen.

31 juli Paus Franciscus onderbrak zijn ‘zomervakantie’ om de middag van 31 juli door te brengen met werknemers en degenen die pastorale hulp bieden in het historisch pretpark Luna Park, op ongeveer een uur rijden van Rome. Bij zijn aankomst tussen de schommels en botsauto’s werd paus Franciscus begroet door de Franse zuster Geneviève Jeanningros, al meer dan 56 jaar lid van de Kleine Zusters van Jezus. Ze werd vergezeld door zuster Anna Amelia.

De Kleine Zusters van Jezus putten hun inspiratie uit de geschriften en het getuigenis van de heilige Charles de Foucauld (1858-1916), die van dienstbaarheid aan zijn armste broeders en zusters zijn levenswerk maakte. Zuster Geneviève begeleidde de paus naar een kamer die wordt gebruikt voor kinderfeestjes. Er klonk een daverend applaus toen de paus binnenkwam met zijn rolstoel en zijn assistenten, die snoepjes en rozenkransen uitdeelden aan de aanwezigen. De paus sprak de mensen kort toe en zei onder meer: “Ik dank u allen voor wat u doet om mensen te laten glimlachen... bedankt voor uw hulp om vreugde te brengen.”

07 augustus Paus Franciscus had op 7 augustus in het Vaticaan een ontmoeting met leden van de Afghaanse Gemeenschapsvereniging van Italië. Deze vereniging is een netwerk van Afghaanse mannen en vrouwen die in Italië wonen en zich inzetten voor de integratie van Afghaanse vluchtelingen in de Italiaanse samenleving. Ook maken ze zich sterk voor het bevorderen van dialoog en het respecteren van mensenrechten van alle etnische gemeenschappen.

In zijn toespraak herinnerde de paus aan de tragische gebeurtenissen die Afghanistan de afgelopen decennia heeft doorstaan. Ook hekelde hij dat de etnische diversiteit die de Afghaanse samenleving kenmerkt “soms wordt gebruikt als reden voor discriminatie en uitsluiting, zo niet regelrechte vervolging.” In deze moeilijke context, merkte de paus op, moet religie helpen contrasten te verzachten en een ruimte creëren waarin iedereen volledige burgerrechten krijgt zonder discriminatie. Paus Franciscus moedigde de leden van het Afghaanse netwerk daarom aan om door te gaan met hun “nobele inzet om religieuze harmonie te bevorderen”, en te streven naar “het overwinnen van misverstanden tussen verschillende religies om paden van dialoog en vrede te creëren.”

02-13 september Paus Franciscus bezocht van 2 t/m 13 september Indonesië, Papoea Nieuw-Guinea, Oost-Timor en Singapore - zijn langste reis tot nu toe. Drie procent van de 275 miljoen inwoners van Indonesië is katholiek. Direct na aankomst in Indonesië wees de paus op het belang van interreligieuze dialoog. Paus Franciscus prees Indonesië als een plaats van ontmoeting en dialoog tussen culturen en godsdiensten. Hij noemde de volkeren en religies van het land het “verenigende weefsel, net zoals de oceaan duizenden eilanden verenigt.” De paus wees op het motto van Indonesië ‘Bhinneka tunggal ika’ (Eenheid in verscheidenheid). President Widodo verzekerde de paus dat “Indonesië net als het Vaticaan vrijheid en tolerantie wil verspreiden.”

Tijdens een ontmoeting met de leiders van de zes erkende religies in Indonesië zei paus Franciscus: “We zijn allemaal broeders, allemaal pelgrims, allemaal op weg naar God.” De paus en groot-imam Nasaruddin Umar ondertekenden vervolgens in de Istiqlal-moskee in Jakarta een verklaring waarin ze oproepen de menselijke waardigheid, dialoog en milieubescherming te bevorderen. Ook bezochten ze de tunnel die deze moskee verbindt met een kathedraal aan de overkant van de straat. Deze ‘tunnel van vriendschap’ is volgens Franciscus een ‘sprekend teken’ van hoe verschillende godsdiensten en levensbeschouwingen hun wortels delen. De paus had verder onder meer ontmoetingen met pastorale krachten, jongeren en een groep gehandicapten. Hij luisterde naar hun getuigenissen en noemt ieder van hen een “kampioen van de liefde in de grote Olympische Spelen van het leven.”

Paus Franciscus sloot op 5 september zijn bezoek aan Indonesië af met een viering in het Gelora Bung Karno-stadion in Jakarta. Daarna reisde hij naar Papoea Nieuw-Guinea. Daar had de paus ontmoetingen met autoriteiten, met straatkinderen en mensen met een beperking. Hij bezocht ook het Heiligdom van Maria, Hulp der Christenen, waar hij onder anderen de bisschoppen van Papoea-Nieuw-Guinea en de Salomonseilanden ontmoette. Op 8 september vierde paus Franciscus de mis in een stadion in Port Moresby. De viering werd bijgewoond door 35.000 mensen, onder wie premier James Marade.

Daarna vloog hij naar Vanimo waar hij gelovigen en een groep missionarissen ontmoette. Hij prees het werk van missionarissen en religieuze zusters die het gebied sinds het midden van de negentiende eeuw hebben geëvangeliseerd, evenals het werk van hedendaagse missionarissen die grote afstanden afleggen om het evangelie te prediken. “Ze hebben veel moeilijkheden ondervonden om een instrument ‘van vrede en liefde’ te zijn voor iedereen”, aldus de paus. ‘s Avonds keerde hij terug naar Port Moresby.

De paus reisde vervolgens naar Oost-Timor, waar hij met name de bestrijding van armoede aan de orde stelde. Ook had hij ontmoetingen met diverse groepen, de mis met de paus werd bijgewoond door zo’n 600.000 mensen, de helft van de bevolking van Oost-Timor. Het land heeft vele kinderen, de paus zei in zijn preek dat “in elk deel van de wereld de geboorte van een kind een stralend moment is van vreugde en feest … dat een verlangen naar het goede en een terugkeer naar zuiverheid en eenvoud” opwekt.

Als laatste land tijdens deze reis bezocht paus Franciscus Singapore. Daar had hij onder meer ontmoetingen met de autoriteiten, met priesters en religieuzen en met ouderen en zieken in een verzorgingshuis. Ook nam hij deel aan een interreligieuze bijeenkomst met jongeren. De paus vroeg de ouderen en zieken “te bidden voor de Kerk en voor de mensheid. Uw gebeden zijn erg belangrijk voor God”, zo benadrukte hij.

26-29 september Van 26-29 september bezocht paus Franciscus Luxemburg en België - dit vanwege het 600-jarig bestaan van de Katholieke Universiteit van Leuven. In Luxemburg begon zijn bezoek met privé-ontmoetingen met het staatshoofd Groothertog Henri van Luxemburg en premier Frieden. Ook hield hij een toespraak tot de burgerlijke autoriteiten. De paus herinnerde eraan dat Luxemburg zich vaak op het kruispunt van de belangrijkste historische gebeurtenissen in Europa bevond en erkende de cruciale rol van het land bij het bevorderen van vrede en eenheid in Europa na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog, als één van de oprichters van de Europese Unie.

‘s Middags had de paus een ontmoeting met de katholieke gemeenschap van Luxemburg in de Notre-Dame kathedraal. Hij richtte zich in zijn toespraak tot de gelovigen op drie hoofdthema’s: dienstbaarheid, missie en vreugde.

Daarna reisde de paus door naar België. Op 27 september had paus Franciscus een ontmoeting met koning Filip en koningin Mathilde en met de Belgische premier. Daarbij kwam ook het seksueel misbruikschandaal in de Kerk aan de orde. De paus noemde het seksueel misbruik van kinderen “onze schande en vernedering”. Hij zei dat de Kerk “zich moet schamen en moet proberen de situatie op te lossen met christelijke nederigheid en alle moeite moet doen zodat dit niet meer gebeurt.”

‘s Middags reisde de paus naar de katholieke universiteit van Leuven. Daar zei hij in zijn toespraak dat katholieke universiteiten in hun missie om het evangelie naar de cultuur te brengen “de grenzen van de kennis moeten verleggen” en een “kritische ruimte met creëren die het leven begrijpt en erover spreekt.”

‘s Avonds had paus Franciscus een privéontmoeting met slachtoffers van seksueel misbruik door geestelijken. De bijeenkomst duurde meer dan twee uur en was een gelegenheid voor de slachtoffers om hun persoonlijke verhalen en lijden te delen met de paus, en om hun verwachtingen te uiten voor de voortdurende inspanningen van de Kerk om de plaag van misbruik te bestrijden, zo werd na afloop bekend gemaakt.

De volgende dag stond in het teken van ontmoetingen met priesters, vluchtelingen, studenten, jezuïeten en een kort verrassingsbezoek aan een jongerenbijeenkomst waar ook een groep Nederlandse jongeren bij aanwezig was. Daar riep hij hen op “lawaai te maken en te bidden.”

De paus ging ook naar de graftombe van koning Boudewijn, waar hij enige tijd bad. Het bezoek aan België werd op 29 september afgesloten met een eucharistieviering in het Koning Boudewijn stadion in Brussel. Ook een flink aantal Nederlanders was naar deze Mis gekomen.

Namens de Nederlandse bisschoppenconferentie waren bisschoppen van twee zuidelijke bisdommen hierbij: bisschop Van den Hout van Roermond en bisschop De Korte van ’s-Hertogenbosch (lid van de permanente raad van de bisschoppenconferentie). Bij de eucharistieviering in het Koning Boudewijn stadion riep de paus nogmaals op om misbruik niet te verdoezelen. Ook sprak hij tijdens de viering de karmelietes Anna van Jezus zalig.