2023 in beeld: het jaar van paus Franciscus (4)

04 oktober Paus Franciscus opende op 4 oktober met een Eucharistieviering op het Sint-Pietersplein de Bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’. Aan het eind van zijn homilie benadrukte paus Franciscus nogmaals dat de synode “geen politieke bijeenkomst is, maar een bijeenkomst in de Heilige Geest; geen gepolariseerd parlement, maar een plaats van genade en gemeenschap.” Hij vervolgde: “De Heilige Geest verbrijzelt vaak onze verwachtingen om iets nieuws te creëren dat onze voorspellingen en negativiteit overtreft. Laten we ons openstellen voor Hem, de hoofdpersoon, de Heilige Geest. En laten wij met Hem oplopen, in vertrouwen en met vreugde.”

16 oktober Paus Franciscus verwelkomde op 16 oktober koning Hamad bin Isa Al Khalifa van Bahrein. De paus schonk de koning onder meer een bronzen beeldhouwwerk van een olijftak, de koning gaf paus Franciscus een kristallen vaas met een klok, een boek over de bouw van de nieuwe kathedraal in Bahrein en een fotoboek over het bezoek van de paus aan Bahrein vorig jaar. Paus Franciscus bezocht Bahrein van 3 tot 6 november 2022. Op uitnodiging van de koning van Bahrein en de plaatselijke Kerk woonde de paus onder meer een forum bij over dialoog tussen Oost en West. Ook ontmoette hij de kleine rooms-katholieke gemeenschap van het land.

28-29 oktober Paus Franciscus herinnerde op 28 oktober tijdens de slotbijeenkomst van de Bisschoppensynode ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatio, missio’ eraan dat de Heilige Geest de protagonist van de bijeenkomst is. Tevens sprak hij zijn oprechte dank uit aan allen die een rol hebben gespeeld tijdens deze synodale bijeenkomst. Na een dag van stemmen werd deze dag ook het syntheserapport gepresenteerd: over alle paragrafen in het veertig pagina’s tellende synoderapport werd gestemd. Op 29 oktober was de officiële sluiting van deze fase van de Synode. Dat gebeurde met een Eucharistieviering, waarin de paus terugkeek op de bijeenkomst, die een maand duurde. Hij riep in zijn homilie in herinnering hoe de synodedeelnemers “de liefdevolle aanwezigheid van de Heer ervoeren en de schoonheid van broederschap ontdekten.”

16 november Paus Franciscus bracht op 16 november een pastoraal bezoek aan de parochie Santa Maria Madre dell’Ospitalita (Onze Lieve Vrouw van Gastvrijheid) aan de rand van Rome. Dit stedelijke gebied wordt gekenmerkt door armoede en marginalisering. De parochie beheert een ‘dorp van gastvrijheid’, bestaande uit een complex van twaalf appartementen voor Italiaanse en buitenlandse gezinnen die in woningnood verkeren. Tot de bewoners behoren vluchtelingen, mensen in armoede en gezinnen die te maken hebben gehad met een huisuitzetting. De paus ontmoette ongeveer veertig priesters die in het gebied werken. Hij bad met hen en sprak vervolgens anderhalf uur met hen over werk, de sacramenten, armoede, gastvrijheid, hulp aan mensen aan de rand van de samenleving en evangelisatie. Daarna ontmoette paus Franciscus een aantal gezinnen dat in het ‘dorp van gastvrijheid’ woont, waaronder vluchtelingen uit Afrikaanse landen en uit Oekraïne.

19 november Ruim 1.200 mensen lunchten op 19 november met paus Franciscus in de Paulus VI zaal. Deze lunch op de Werelddag van de Armen is inmiddels een jaarlijkse traditie. De paus begon de lunch met een zegen, hij dankte de Heer voor dit “moment van vriendschap,” voor de maaltijd en voor degenen die deze hadden bereid. De met witte en gele bloemen versierde tafels vormden het decor van een bijzonder moment van welkom, zorg en liefde voor iedereen die de rest van het jaar op straat leeft.

23 november Tijdens een ontmoeting met een delegatie van de nationale Federatie van Katholieke Weekbladen op 23 november moedigde paus Franciscus hen aan om een “ecologie van communicatie” in de digitale wereld te bevorderen en het voorbeeld van de zalige Carlo Acutis (1991-2006) te volgen. In de context van de huidige grote “communicatiesnelwegen”, die steeds sneller gaan en overladen worden met informatie, nodigde paus Franciscus de aanwezigen uit om altijd drie paden te volgen. Ten eerste het pad van het onderwijs: dat is van vitaal belang omdat “de toekomst van de samenleving op het spel staat.” Onderwijs is dé manier om oude en jonge generaties, die vandaag de dag ondergedompeld zijn in de digitale cultuur, met elkaar te verbinden. Het tweede pad is dat van het beschermen van vooral de zwakste groepen in de samenleving, waaronder minderjarigen, ouderen en gehandicapten, “tegen de invasieve aard van digitale media en de verleidingen van provocerende en polemische communicatie.” Ten slotte benadrukte paus Franciscus het pad van het getuigenis. Hij noemde het voorbeeld van de zalige Carlo Acutis, die op jonge leeftijd, zo zei hij, “wist hoe hij de nieuwe communicatietechnologie moest gebruiken om het Evangelie over te brengen, om waarden en schoonheid over te brengen.”

03 december Vanwege een luchtweginfectie kon paus Franciscus niet afreizen naar de klimaattop in Dubai. Hij liet zijn boodschap aan de deelnemers daar voorlezen door kardinaal-staatssecretaris Parolin. In zijn Angelusboodschap op de eerste zondag van de Advent (3 december) riep de paus opnieuw op om concrete politieke antwoorden te vinden op de klimaatverandering. Omdat de stem van de paus nog zwak was, werd zijn boodschap live gestreamd vanuit de kapel van Casa Santa Marta waar hij verblijft en voorgelezen door bisschop Paolo Braida. In zijn boodschap nodigde de paus de gelovigen uit om de Advent te gebruiken om te delen met hun broeders en zusters in nood, door te luisteren, tijd en concrete hulp te bieden. “Laten we Zijn verwachting cultiveren zonder afgeleid te worden door zoveel nutteloze dingen en zonder de hele tijd te klagen, maar door ons hart alert te houden, dat wil zeggen: verlangend naar Hem, wakker en klaar, ongeduldig om Hem te ontmoeten.”

08 december Paus Franciscus ging op 8 december naar de basiliek Santa Maria Maggiore, waar hij drie gouden rozen plaatste bij de Maria-icoon Salus Populi Romani (‘Heil van het Romeinse volk’). Hij is de derde paus die dit deed, de laatste was paus Paulus V in 1613. De traditie van dit geschenk, dat de pauselijke zegen symboliseert, gaat terug tot de Middeleeuwen. Het gebaar is een uitdrukking van de diepe band van paus Franciscus met de Moeder van God. Hij bezocht de kerk al zo’n 100 keer, onder meer voor en na elke buitenlandse reis die hij maakte. Na dit eerbetoon ging de paus naar Piazza di Spagna, vanwege het Hoogfeest van de Onbevlekte Ontvangenis van Maria. Nadat hij bloemen had neergelegd aan de voet van de 11 meter hoge zuil met daarop een beeld van de Maagd Maria, bad de paus voor het geschenk van vrede in de wereld. Vervolgens vertrouwde hij aan haar genade toe “alle volkeren die onderdrukt worden door onrecht en armoede, en die lijden onder oorlog,” waarbij hij in het bijzonder verwees naar het “gekwelde Oekraïense volk” en de Palestijnse en Israëlische volkeren. De paus noemde ook de vele moeders die, net als Maria, rouwen om het verlies van hun kinderen die zijn omgekomen door oorlog en terrorisme, of die hen zien vertrekken voor een moeizame reis, of hen proberen te redden van verslavingen, en degenen die over hen waken tijdens een lange en zware ziekte. Ten slotte vertrouwde paus Franciscus alle vrouwelijke slachtoffers van geweld toe aan de bescherming van Maria: “Droog alstublieft hun tranen en die van hun dierbaren,” zo bad hij.

17 december Op zijn 87ste verjaardag bracht paus Franciscus enige tijd door met kinderen en gezinnen die worden bijgestaan door de Santa Marta Apotheek. Zij overhandigden hem een verjaardagstaart en zongen ‘Happy Birthday’. De paus bezoekt deze groep vaker in de aanloop naar Kerstmis. De Santa Marta Apotheek werd opgericht door paus Pius XI en biedt al meer dan 90 jaar medische hulp aan kinderen en gezinnen in nood en is gevestigd op een steenworp afstand van de residentie van de paus in het Vaticaan. Paus Franciscus bedankte de aanwezigen voor hun verjaardagswensen. Hij keek ook vooruit naar Kerstmis: “We moeten ons voorbereiden op het Kerstfeest, dat volgende week zal plaatsvinden,” zei hij. “Het is het feest waarop we nadenken over en terugdenken aan de tijd dat Jezus onder ons kwam. Hij kwam bij ons wonen.” “Zalig kerstfeest voor jullie allemaal,” zei hij tot besluit. “Houd die glimlach op uw gezicht en moge de Heer u alles schenken wat u wenst.”