2023 in beeld: het jaar van paus Franciscus (2)

02 april Paus Franciscus celebreerde op 2 april (Palmzondag) de Mis, zijn eerste publieke optreden nadat hij op 1 april uit het Gemelli-ziekenhuis in Rome werd ontslagen. Naar schatting zestigduizend gelovigen namen deel aan de viering. In zijn preek dacht paus Franciscus na over de uitroep van Christus aan het kruis: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten?’ “Deze woorden brengen ons tot de kern van het lijden van Christus, het hoogtepunt van het lijden dat Hij heeft doorstaan voor onze verlossing,” zei de paus, erop wijzend dat dit de enige woorden vanaf het kruis zijn die in het Matteüsevangelie worden vermeld. De paus herinnerde de verzamelde gelovigen eraan dat “Jezus aan het kruis, zelfs toen Hij zich volkomen verlaten voelde, weigerde toe te geven aan de wanhoop; in plaats daarvan bad en vertrouwde Hij en beval Hij zich in de handen van de Vader aan, ondanks de afstand die hij voelde.”

09 april Paus Franciscus sprak op zondag 9 april zijn traditionele ‘Urbi et Orbi’-paasboodschap uit vanaf de loggia van de Sint-Pietersbasiliek, uitkijkend over het plein waar hij eerder die dag de Paasmis celebreerde. De boodschap en zegen ‘Urbi et Orbi’ (‘Aan de stad en de wereld’) werden wereldwijd live uitgezonden. Verwijzend naar de dringende inspanningen die nodig zijn om conflicten en verdeeldheid op te lossen en paden van vrede en broederschap na te streven, prees de paus degenen die alles doen wat ze kunnen om hulp te bieden en mensen te verwelkomen die op de vlucht zijn voor oorlog en armoede. Hij vroeg de Heer ons hart te openen om hetzelfde te doen. Bijna dertigduizend bloemen sierden het plein en het balkon van de loggia, herinnerend aan het thema nieuw leven, hoop en vreugde met Pasen. Deze bloemen waren zoals gebruikelijk geschonken door bloemisten uit Nederland.

20 april “De sociale en ecologische crisis zijn één,” zo benadrukte paus Franciscus op 20 april tijdens zijn ontmoeting met interreligieuze leiders uit Greater Manchester (Noord-West Engeland). Hij bedankte hen voor hun inzet om deze crises te bestrijden en sprak zijn waardering uit voor hun inspanningen, als religieuze en politieke leiders, om het bewustzijn te vergroten van de “dringende noodzaak” om het milieu te beschermen en om concreet te werken aan de aanpak van de gevolgen van klimaatverandering. “Het is in feite steeds duidelijker geworden dat onze huidige inzet om Gods geschenk van de schepping te beschermen deel moet uitmaken van een bredere inspanning om een integrale ecologie te bevorderen die zowel de waardigheid als de waarde van elke menselijke persoon respecteert en de tragische gevolgen erkent die de aantasting van het milieu heeft voor de levens van de armen.”

28-30 april Van 28-30 april bracht paus Franciscus een bezoek aan Hongarije. Na aankomst had hij eerst een ontmoeting met president Katalin Novák, aansluitend sprak hij met premier Viktor Orbán. In zijn eerste officiële toespraak tijdens dit bezoek drong de paus er bij de Hongaarse autoriteiten op aan om “over de nationale grenzen heen te kijken” en waarschuwde hij voor opkomend nationalisme in Europa. Ook deed hij opnieuw een oproep voor een einde aan de oorlog in Oekraïne. ’s Avonds was er een ontmoeting met bisschoppen, priesters, diakens, religieuzen en seminaristen.

De volgende dag bracht hij eerst een bezoek aan een instituut voor blinde en gehandicapte kinderen. Daarna ging hij naar de Sint-Elisabethkerk in Boedapest, waar zo’n zeshonderd vluchtelingen (velen uit Oekraïne) en arme mensen bijeenkwamen om de paus te ontmoeten. Sommigen gaven een getuigenis van hun leven gekenmerkt door vervolging, angst en vluchten. Aansluitend bezocht de paus de Grieks-katholieke gemeenschap in de kerk van de Bescherming van de Moeder Gods. Er was daar een moment van gebed, geleid door paus Franciscus. De paus kreeg een kruis en zegende de Grieks-katholieke gemeenschap van Hongarije. In een stadion was vervolgens een bijeenkomst met 12.000 jongeren. De paus moedigde hen aan om “hoog te mikken in het leven” en herinnerde hen eraan dat niemand hun plaats in de geschiedenis van de Kerk en de wereld kan innemen. Paus Franciscus begon zijn derde en laatste dag in Boedapest met de viering van de Heilige Mis, waarbij tienduizenden gelovigen bijeen waren op het Kossuth Lajos-plein. Het sluitstuk van de pausreis was een ontmoeting met Hongaarse academici en wetenschappers.

06 mei Paus Franciscus ontving op 6 mei de Zwitserse Garde in audiëntie terwijl zij zich voorbereidden op de traditionele beëdigingsceremonie van de nieuwe rekruten, die elk jaar op die dag plaatsvindt. De dag markeert de verjaardag van het heroïsche offer van 147 Zwitserse bewakers die stierven tijdens de plundering van Rome in 1527 terwijl ze paus Clemens VII beschermden. Paus Franciscus groette de commandant van de Zwitserse Garde, kolonel Christoph Graf, aalmoezenier pater Reichlin en de andere leden van het korps. Hij richtte zich speciaal tot de 23 nieuwe rekruten die deze middag werden beëdigd. Hij merkte op dat de Pauselijke Zwitserse Garde “een grote familie is,” waarin “jongeren verrijkt worden door de ervaring van ouderen, die op hun beurt kunnen leren van de openheid van jongeren.” Vervolgens nodigde hij de nieuwe rekruten uit “de moed en passie niet te verliezen om nieuwe dingen te ontdekken.”

13 mei Op 13 mei ontving paus Franciscus president Zelensky van Oekraïne in privé-audiëntie. Zelensky had in Rome ook een ontmoeting gehad met de Italiaanse premier Giorgia Meloni en president Sergio Mattarella. Het gesprek van de paus en Zelensky, dat ongeveer veertig minuten duurde, ging met name over de humanitaire en politieke situatie in Oekraïne ten gevolge van de aanhoudende oorlog. Paus Franciscus verzekerde de president van zijn voortdurende gebeden. Ze waren het eens over de blijvende noodzaak om humanitaire hulp te blijven bieden aan de bevolking, en de paus benadrukte in het bijzonder de noodzaak van “gebaren van menselijkheid” richting de meest kwetsbaren, de onschuldige slachtoffers van het conflict. Ze wisselden ook geschenken uit: de paus gaf president Zelenski onder meer een bronzen beeld dat een olijftak voorstelt, een symbool van vrede. Van zijn kant schonk de Oekraïense president de paus een kunstwerk gemaakt van een kogelvrije plaat en een schilderij met de titel ‘Verlies’, een verwijzing naar het doden van kinderen tijdens conflicten.

7-16 juni Paus Franciscus werd op 7 juni opgenomen in het Gemelli-ziekenhuis in Rome voor een geplande operatie aan zijn buikwand. De operatie was nodig vanwege een ingekapselde littekenbreuk die pijn en ongemak veroorzaakte. De drie uur durende operatie was een succes, op 16 juni werd paus Franciscus uit het ziekenhuis ontslagen. De dag daarvoor bezocht hij de afdelingen Kinderoncologie en Kinderneurochirurgie, deze jonge patiënten hadden de paus vele tekeningen en berichten gestuurd tijdens zijn verblijf in het ziekenhuis. Paus Franciscus leefde mee met de pijn van deze kinderen. Aan elk van hen gaf hij een rozenkrans en een boek. Bij zijn vertrek bedankte de paus al het personeel in de gezondheidszorg voor hun professionaliteit en hun inspanningen om het lijden van anderen te verlichten, “niet alleen met medicijnen, maar ook met tederheid en menselijkheid,” aldus zijn woordvoerder.

23 juni Bij gelegenheid van de 50ste verjaardag van de collectie moderne kunst in de Vaticaanse musea ontving paus Franciscus op 23 juni in de Sixtijnse Kapel zo’n 200 internationale kunstenaars en artiesten. Namens Nederland waren violist/orkestleider André Rieu en architect Rem Koolhaas hierbij aanwezig. Paus Franciscus herinnerde de kunstenaars eraan dat ware schoonheid het verlangen naar God inspireert en Hem verheerlijkt: “In ware schoonheid beginnen we het verlangen naar God te ervaren.” De paus bedankte hen voor het aanvaarden van zijn uitnodiging en drukte zijn vreugde uit om bij hen te zijn. Kunstenaars, zei hij, herinneren ons eraan dat de dimensie waarin we ons bewegen altijd die van de Geest is. “Uw kunst is als een zeil dat opbolt door de wind van de Geest en ons voortstuwt. De vriendschap van de Kerk met de kunsten is dus iets heel natuurlijks.”

24 juni Paus Franciscus heeft journalisten herinnerd aan hun belangrijke rol bij het op verantwoorde en ethische wijze informeren en opleiden van toekomstige generaties. Hij deed dit op 24 juni, toen hij een delegatie van de internationale journalistieke prijs ‘Biagio Agnes’ ontving. “Slechts samen kan een horizon van hoop worden getrokken,” zo zei de paus. “Dit is het dagelijkse werk van de journalist, die wordt opgeroepen om ‘de zolen van zijn schoenen te verslijten’ of om door de ‘digitale straten’ te lopen, altijd luisterend naar de mensen die hij ontmoet.” Terwijl hij sprak over de noodzaak om de handen vuil te maken, sprak de paus ook woorden van waardering voor de verslaggevers die over oorlog rapporteren en daarbij grote risico’s nemen. “Journalistiek vereist het vermogen om te gaan waar niemand gaat: een ontroering en een verlangen om te zien. Een nieuwsgierigheid, een openheid, een passie,” aldus de paus.